Sternbild Ursa Minor (Kleiner Bär)

Eigenschaften
Das Sternbild liegt zwischen Draco, Cepheus und Camelopardalis am Himmelsnordpol. Dieser befindet sich zur Zeit nur etwa 0.8° vom hellen Stern Polaris entfernt. Ursa Minor hat in etwa dasselbe Alignement wie sein großer Verwandter Ursa Maior und ist dadurch leicht erkennbar. Die Fläche des Sternbildes beträgt 256 Quadratgrad und das Zentrum kulminiert jeweils etwa am 13. Mai um Mitternacht. [9, 15]
Sterne mit Eigennamen:
- α UMi: Polaris, Alruccabah, Cynosura, Phoenice, Lodestar, Pole Star, Tramontana, Angel Stern, Navigatoria, Star Of Arcady, Yilduz, Mismar
- β UMi: Kocab, Kochab, Kochah, "Guards Of The Pole
- γ UMi: Pherkad, Pherkad Major
- δ UMi: Yildun, Vildiur, Gildun
- 11 UMi: Pherkad Minor
Bestimmung der visuellen Grenzgröße

Ein "Wow!"-Nachthimmel, der so klar und dunkel ist, dass die Milchstraße von einem Horizont zum anderen verläuft und der Sternenzwischenraum schwarz und nicht blau erscheint, ist selten geworden. Manchmal sind es nur noch wenige Nächte pro Jahr.
Die Qualität des Nachthimmels wird vorwiegend durch die Menge von Wassertröpfchen und Staubpartikeln in der Atmosphäre bestimmt; dazu kommt noch die Aufhellung des Himmels durch natürliches Licht (Sonne, Mond, Airglow) und künstliches Licht (Straßenbeleuchtung, Reklamebeleuchtung, Disco Lightshows). Je stärker der Gehalt der Atmosphäre an Wasser und Staub ist, desto anfälliger ist sie auf Fremdbeleuchtung, da das Licht an diesen Partikeln gestreut wird. Das kann nachts bei Nebel gut an Autoscheinwerfern und Straßenleuchten beobachtet werden.
Nebenstehende Abbildung zeigt Ursa Minor, da dieses Sternbild das ganze Jahr über sichtbar ist und immer etwa gleich hoch am Himmel steht. Man wartet, bis das Auge völlig dunkeladaptiert ist (ca. nach 30min) und versucht dann mit Hilfe der Karte die schwächsten, gerade noch von bloßem Auge sichtbaren Sterne zu bestimmen. Wenn leicht an den Sternen vorbeigeschaut wird (indirektes Sehen), können noch solche gesehen werden, die bei direktem Anblick nicht oder kaum zu erkennen sind.

Mythologie und Geschichte
Ein Teil des Sternbilds Ursa Minor dürfte zumindest phönizischen Ursprungs sein und diente dort der Navigation. Bis etwa 600 v. Chr. war das Sternbild nicht in die Gruppe der griechischen Sternbilder aufgenommen und wurde daher auch nicht von den griechischen Dichtern Homer und Hesiod erwähnt. Die griechischen Seefahrer verwendeten dafür den Großen Bären als Navigationshilfe. Das Sternbild des Drachen war damals üppiger gestaltet, als wir es heute kennen, denn der Drache besaß etwa beim Stern alpha Draconis Flügel und war dadurch entsprechend seiner mythologischen Bedeutung besonders eindrucksvoll. Der griechische Philosoph Thales von Milet gruppierte die Sterne der Drachenflügel neu, wodurch ein siebensterniges Sternbild entstand, das dem Großen Wagen ganz ähnlich war, nur in umgekehrter Richtung am Himmel stand. Dieser sogenannte Kleine Wagen war eine einprägsame Navigationshilfe uns setzte sich daher rasch durch.
Neben den Namen Ursa Minor, Kleiner Bär und Kleiner Wagen sind auch die Bezeichnungen Ursa Phoenicia und Phoenice verwendet worden. Die Übertragung des Namens "Kleiner Bär" in die arabische Sprache hat zum Eigennamen Al Dubb al Asghar geführt, der beim deutschen Astronomen Bayer Dhubb Elezguar und beim englische Autor Chilmead Dub Alasgar geschrieben wurde. Die früen nordischen Kulturen haben in diesem Sternbild den Kleinen Streitwagen oder auch Thors Thron gesehen. [20]
Kataloge
HR | B | F | RA [hms] | Dec [dms] | vMag | spType | dMag | Sep ["] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
286 | 01 33 50.4 | +89 00 56 | 6.46 | A3V | ||||
424 | α | 1 | 02 31 48.7 | +89 15 51 | 2.02 | F7:Ib-II v | 6.8 | 18.4 |
4683 | 12 16 51.4 | +86 26 10 | 6.33 | F4V | ||||
4686 | 12 15 20.3 | +87 42 00 | 6.28 | F2V | ||||
4950 | 13 04 49.7 | +73 01 31 | 6.31 R | F0V | 2.0 | 1.3 | ||
5003 | 13 13 32.0 | +72 47 56 | 6.59 | A2V | ||||
5073 | 13 26 08.1 | +72 23 29 | 5.79 | M1IIIab | 7.4 | 25.7 | ||
5139 | 13 37 11.0 | +71 14 32 | 5.50 | gK2 | ||||
5184 | 13 42 39.3 | +78 03 52 | 5.91 | gG7 | ||||
5305 | 3 | 14 06 56.4 | +74 35 37 | 6.45 | A7V | |||
5321 | 4 | 14 08 50.9 | +77 32 51 | 4.82 | K3III | |||
5334 | 14 12 04.0 | +69 25 57 | 5.24 | M2IIIab | ||||
5430 | 5 | 14 27 31.5 | +75 41 46 | 4.25 | K4-IIIBa0.3 | 7.8 | 58.8 | |
5479 | 14 33 38.3 | +79 39 37 | 6.26 | K3III | ||||
5563 | β | 7 | 14 50 42.3 | +74 09 20 | 2.08 | K4-III | 9.2 | 209.1 |
5589 | 14 57 35.0 | +65 55 57 | 4.60 | M4.5III | ||||
5596 | 14 50 20.4 | +82 30 43 | 5.64 | F9V | ||||
5629 | 15 03 57.8 | +65 55 11 | 6.13 R | A2V s | ||||
5672 | 15 10 44.1 | +67 46 53 | 6.17 R | A8Vn | ||||
5691 | 15 14 38.3 | +67 20 48 | 5.13 | F9IV | ||||
5693 | 15 14 51.9 | +68 56 43 | 6.51 R | A1Vn | ||||
5714 | 11 | 15 17 05.9 | +71 49 26 | 5.02 | K4III | |||
5735 | γ | 13 | 15 20 43.7 | +71 50 02 | 3.05 | A3II-III v | ||
5826 | θ | 15 | 15 31 24.9 | +77 20 58 | 4.96 | K5III | ||
5829 | 15 29 11.0 | +80 26 55 | 6.58 | G0IV-V+G8IV-V | 0.7 | 31.4 | ||
5844 | 15 37 39.1 | +69 17 00 | 5.62 | K5IIIb | ||||
5903 | ζ | 16 | 15 44 03.5 | +77 47 40 | 4.32 | A3Vn | ||
6034 | 16 03 31.3 | +76 47 37 | 5.56 R | A3V | ||||
6079 | 19 | 16 10 49.5 | +75 52 39 | 5.48 | B8V | |||
6082 | 20 | 16 12 32.2 | +75 12 38 | 6.39 R | K2IV | |||
6088 | 16 14 33.5 | +73 23 42 | 5.98 | A3V | ||||
6116 | η | 21 | 16 17 30.3 | +75 45 19 | 4.95 | F5V | 10.8 | 227. |
6173 | 16 25 43.1 | +78 57 50 | 5.56 | F0V | ||||
6191 | 16 30 38.8 | +77 26 48 | 6.34 | K1III | ||||
6238 | 16 37 52.9 | +78 55 06 | 6.32 | G9III | ||||
6267 | 16 43 06.0 | +77 30 51 | 5.98 | F4V | 3.3 | 2.6 | ||
6322 | ε | 22 | 16 45 58.1 | +82 02 14 | 4.23 | G5III | 8.3 | 76.9 |
6379 | 17 01 40.2 | +75 17 50 | 6.21 R | F0IV-Vn | ||||
6529 | 17 19 37.0 | +80 08 11 | 5.72 | K5III | ||||
6789 | δ | 23 | 17 32 12.9 | +86 35 11 | 4.36 | A1Vn | ||
6811 | 24 | 17 30 48.0 | +86 58 05 | 5.79 | A2m | |||
7394 | λ | 17 16 56.8 | +89 02 16 | 6.38 | M1III | 7.5 | 54.7 |
Galaxien | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Name | RA | Dec | Typ | bMag | vMag | Dim | Dreyer Beschreibung | Identifikation, Anmerkungen |
NGC 3172 | 11 47 14.5 | +89 05 37 | S? | 15.0 | 14.1 | 1 × 0.7 | vF, R, gbM, * 11 s 2', Polarissima Borealis | MCG 15-1-11, CGCG 370-8B, CGCG 370-2A, NPM1G +89.0003, Polarissima borealis |
NGC 5034 | 13 12 19.2 | +70 38 59 | Sc | 14.0 | 13.3 | 0.9 × 0.7 | vF, vS, R | UGC 8295, MCG 12-13-1, CGCG 336-3, IRAS 13107+7054 |
NGC 5144 A | 13 22 53.9 | +70 30 53 | Sc/P | 13.4 | 13.1 | 1.2 × 0.8 | planetary ?, cB, S, R, g, slbM | UGC 8420, MCG 12-13-5, MK 256, IRAS 13214+7046, CGCG 336-8, 7ZW 511, KUG 1321+707 |
NGC 5144 B | 13 22 53.5 | +70 30 36 | C | 16.0 | 15.0 | 0.2 × 0.2 | planetary ?, cB, S, R, g, slbM | UGC 8420, MCG 12-13-5, MK 256, CGCG 336-8, 7ZW 511 |
NGC 5262 | 13 35 38.5 | +75 02 24 | E-S0 | 15.2 | 14.2 | 1.2 × 0.7 | eF, S | UGC 8606, CGCG 353-22, NPM1G +75.0089, KCPG 386B |
NGC 5314 | 13 46 11.1 | +70 20 23 | S | 14.7 | 13.9 | 1 × 0.5 | vF, eS, stellar, eF * v close | MCG 12-13-9, CGCG 336-17 |
NGC 5323 | 13 45 36.0 | +76 49 42 | Sab | 14.3 | 13.5 | 1.4 × 0.4 | vF, pS, lE 0° ± | UGC 8719, MCG 13-10-12, CGCG 353-25, IRAS 13451+7704 |
NGC 5340 | 13 48 59.8 | +72 39 16 | S | 15.5 | 14.7 | 0.8 × 0.5 | eF, S, R | MCG 12-13-14, CGCG 336-22, NPM1G +72.0115 |
NGC 5344 | 13 50 12.0 | +73 57 12 | S | 15.3 | 14.5 | 0.6 × 0.4 | vF, S, R | CGCG 336-26, NPM1G +74.0102 |
NGC 5412 | 13 57 13.4 | +73 37 02 | E-S0 | 14.4 | 13.4 | 1.2 × 1 | pF, S, R, D * p | UGC 8905, CGCG 336-33, NPM1G +73.0098 |
NGC 5415 | 13 56 56.8 | +70 45 18 | S | 15.2 | 14.4 | 1 × 0.6 | eF, vS, R, 2 F st nr | CGCG 336-32, NPM1G +70.0124 |
NGC 5452 | 13 54 24.3 | +78 13 14 | SBcd | 14.0 | 13.3 | 2 × 1.5 | vF, pL, iR, vgvlbM | UGC 8867, MCG 13-10-14, CGCG 353-28 |
NGC 5479 | 14 05 57.3 | +65 41 28 | E-S0 | 15.0 | 14.0 | 0.7 × 0.5 | cF, vS, R, nearly bet 2 st | MCG 11-17-19, CGCG 317-16, NPM1G +65.0105 |
NGC 5547 | 14 09 45.1 | +78 36 06 | S/P | 14.8 | 13.9 | 0.6 × 0.4 | eF, vS, E 0° ± | UGC 9095, CGCG 353-31, NPM1G +78.0073, IRAS 14101+7850 |
NGC 5607 | 14 19 26.7 | +71 35 17 | S/P | 13.9 | 13.4 | 0.9 × 0.8 | pF, cS, iR, bM, er | NGC 5620, IC 1005, UGC 9189, MCG 12-41-1, MK 286, 7ZW 547, IRAS 14188+7148, CGCG 337-7 |
NGC 5671 | 14 27 42.3 | +69 41 41 | SBb | 14.1 | 13.3 | 1.7 × 1.2 | vF, pL, R, bM | UGC 9297, MCG 12-14-6, CGCG 337-14, IRAS 14268+6955 |
NGC 5712 | 14 29 41.6 | +78 51 53 | E-S0 | 15.5 | 14.5 | 0.7 × 0.7 | vF, S, R, S Cl p | MCG 13-10-21, CGCG 353-42, CGCG 354-5, 7ZW 553, NPM1G +79.0122 |
NGC 5808 | 14 54 02.7 | +73 07 55 | SBbc | 14.3 | 13.5 | 0.9 × 0.9 | vF, S, iR, bet 2 st | NGC 5819, UGC 9609, CGCG 337-23, IRAS 14540+7319 |
NGC 5832 | 14 57 45.7 | +71 40 53 | SBb | 12.9 | 12.1 | 3.6 × 2.2 | pB, cL, iR, bp, r | UGC 9649, MCG 12-14-15, CGCG 337-25, IRAS 14575+7152, KARA 656, KAZ 409 |
NGC 5836 | 14 59 31.1 | +73 53 35 | SBb | 14.7 | 13.9 | 1.2 × 1 | eF, vS, lE, 2 st inv | UGC 9664, MCG 12-14-16, CGCG 337-26, 7ZW 576 |
NGC 5909 | 15 11 27.9 | +75 23 04 | Sbc | 14.6 | 13.8 | 1.1 × 0.5 | vF, vS | UGC 9778, MCG 13-11-10, CGCG 354-21, KCPG 460A, NPM1G +75.0113 |
NGC 5912 | 15 11 40.5 | +75 23 05 | E-S0 | 14.8 | 13.8 | 1.2 × 1.1 | vF, vS | MCG 13-11-11, CGCG 354-22, KCPG 460B |
NGC 5939 | 15 24 45.8 | +68 43 47 | Sbc | 13.9 | 13.1 | 0.9 × 0.5 | pB, pS, lE | UGC 9854, MCG 12-15-7, CGCG 338-8, IRAS 15244+6854 |
NGC 6011 | 15 46 32.4 | +72 10 09 | Sb | 14.3 | 13.5 | 2 × 0.7 | vF, S, E 90° ±, vS * f | UGC 10047, MCG 12-15-16, CGCG 338-17 |
NGC 6048 | 15 57 30.2 | +70 41 20 | E2 | 13.3 | 12.3 | 2.2 × 1.7 | F, R, bM | UGC 10124, MCG 12-15-38, CGCG 338-32 |
NGC 6068 | 15 55 25.5 | +78 59 48 | SBbc | 13.6 | 12.8 | 1 × 0.7 | Vf, vS, lE 0°, r | UGC 10126, MCG 13-11-19, CGCG 354-31, IRAS 15575+7908, CGCG 355-5, ARAK 492, KAZ 53, KCPG 476B |
NGC 6068 A | 15 54 47.4 | +78 59 08 | S0 | 15.0 | 14.0 | 0.9 × 0.2 | Vf, vS, lE 0°, r | MCG 13-11-17, CGCG 354-30, CGCG 355-4, KCPG 476A, KAZ 52, NPM1G +79.0130 |
NGC 6071 | 16 02 06.9 | +70 25 02 | E-S0 | 14.9 | 13.9 | 1 × 1 | eF, vS | MCG 12-15-47, CGCG 338-41, NPM1G +70.0158 |
NGC 6091 | 16 07 52.9 | +69 54 19 | S | 14.9 | 14.1 | 0.8 × 0.5 | vF, vS, R, * n | MCG 12-15-54, CGCG 338-47, NPM1G +70.0159 |
NGC 6094 | 16 06 33.8 | +72 29 42 | S0 | 14.2 | 13.2 | 1.8 × 1.4 | vF, vS, lE | UGC 10228, MCG 12-15-52, CGCG 338-45, NPM1G +72.0141 |
NGC 6217 | 16 32 38.7 | +78 11 57 | SBbc | 11.8 | 11.2 | 3 × 2.5 | B, cL, lE, slbM | UGC 10470, MCG 13-12-8, CGCG 355-14, Arp 185, KAZ 73, IRAS 16350+7818 |
NGC 6251 | 16 32 31.8 | +82 32 18 | E2 | 13.6 | 12.6 | 1.8 × 1.5 | cF, S, bM, p of 2 | UGC 10501, MCG 14-8-10, CGCG 367-13, NPM1G +82.0085 |
NGC 6252 | 16 32 40.3 | +82 34 38 | S | 15.0 | 14.2 | 0.7 × 0.3 | vF, vS, f of 2 | MCG 14-8-11, CGCG 367-14, NPM1G +82.0086 |
NGC 6324 | 17 05 25.3 | +75 24 28 | Sbc | 13.7 | 12.9 | 1 × 0.6 | vF, S, E, S * s | UGC 10725, MCG 13-12-16, CGCG 355-25, IRAS 17070+7528, ARAK 517, KAZ 120 |
NGC 6331 | 17 03 34.3 | +78 37 47 | E3 | 15.4 | 14.4 | 0.6 × 0.4 | eF, S | MCG 13-12-15, CGCG 355-24, DRCG 35-49 |
IC 945 | 13 47 07.5 | +72 04 12 | Sb | 15.0 | 14.2 | 0.9 × 0.7 | eeF, S, R, 2 st nf | UGC 8732, MCG 12-13-10, CGCG 336-18 |
IC 954 | 13 49 56.3 | +71 09 53 | P | 14.7 | 13.7 | 1.1 × 0.6 | eeF, S, R, B * f | UGC 8765, MCG 12-13-18, CGCG 336-24, 7ZW 527 |
IC 1046 | 14 37 53.2 | +69 00 52 | Sc | 15.2 | 14.5 | 0.8 × 0.4 | eF, S, R, D * f | MCG 12-14-11, CGCG 337-17 |
IC 1083 | 14 55 33.5 | +68 24 31 | Sbc | 15.3 | 14.5 | 0.7 × 0.3 | eeF, S, R | MCG 12-14-14, CGCG 337-24 |
IC 1110 | 15 12 05.3 | +67 21 44 | Sa | 14.9 | 14.0 | 1.4 × 0.4 | eeF, S, mE | UGC 9773, MCG 11-19-1, CGCG 318-22, CGCG 319-4, KARA 666 |
IC 1129 | 15 32 00.8 | +68 14 48 | Sc | 13.8 | 13.1 | 1.1 × 0.9 | vF, pS, iR, D * nf | UGC 9899, MCG 11-19-10, CGCG 319-19, IRAS 15316+6825 |
IC 1139 | 15 29 26.0 | +82 35 04 | S | 15.7 | 14.9 | 0.6 × 0.2 | eeF, S, lE, v diffic | CGCG 366-17, NPM1G +82.0076 |
IC 1143 | 15 30 55.8 | +82 27 23 | E0 | 14.2 | 13.2 | 0.9 × 0.9 | pF, vS, R, * nr | UGC 9932, MCG 14-7-22, CGCG 366-18, NPM1G +82.0078 |
IC 1145 | 15 44 08.3 | +72 25 51 | Sbc | 15.0 | 14.2 | 1.5 × 0.5 | eeF, pS, R, III. 313 nr | UGC 10032, MCG 12-15-15, CGCG 338-15, IRAS 15445+7235 |
IC 1154 | 15 52 28.5 | +70 22 32 | E2 | 14.3 | 13.3 | 1 × 0.8 | vF, pS, R | UGC 10088, MCG 12-15-35, CGCG 338-29, NPM1G +70.0153 |
IC 1187 | 15 59 10.1 | +70 33 27 | S? | 15.8 | 15.0 | 0.4 × 0.2 | * 13 with neb | MCG 12-15-40, CGCG 338-34, NPM1G +70.0156 |
IC 1204 | 16 07 15.3 | +69 55 54 | S? | 15.5 | 14.7 | 0.6 × 0.3 | vF, S, stell N, * 11 f 3' | MCG 12-15-53, CGCG 338-46, IRAS 16073+7003 |
IC 4470 | 14 28 22.8 | +78 53 10 | S? | 15.2 | 14.4 | 1 × 0.2 | Cl, eF, S, ? neb | MCG 13-10-19, CGCG 354-3, CGCG 353-40, NPM1G +79.0121 |
IC 4660 | 17 21 45.0 | +75 50 55 | S | 14.5 | 13.6 | 1.3 × 0.3 | pL, E ns, * 9.2 sp 30" | UGC 10848, MCG 13-12-23, CGCG 355-32, IRAS 17235+7553 |